Karmel Maryi Matki Nadziei

Początki bractwa szkaplerznego sięgają XIII w. Od czasu objawienia się Matki Bożej św. Szymonowi Stockowi i nadania wielkich przywilejów karmelitańskiemu szkaplerzowi, rozpoczął się masowy rozwój bractw. W XIV wieku powstały pierwsze bractwa szkaplerzne we Florencji, Bolonii, Wenecji i innych miastach. W krótkim czasie erygowano je przy wszystkich klasztorach karmelitańskich. Stanowiły one jedną z form działalności zakonu.

O. Generał Zakonu Jan Chrzciciel Rossi, wielki czciciel Matki Bożej, odegrał decydującą rolę w rozwoju bractwa szkaplerznego. W latach 1566 - 1567 przeprowadzając wizytacje klasztorów w Hiszpanii i Portugalii dostarczył około 20 000 szkaplerzy i Listów Bractwa. Otrzymał on również od papieża Grzegorza XIII szczegółowe ustalenia, dotyczące przywileju sobotniego. Papież w bulli "Cum laudes" z 18 X 1577 r. potwierdził odpusty szkaplerzne nadane przez poprzedników oraz tzw. wielki przywilej sobotni. Jan XXII, któremu Matka Boża ukazała się w widzeniu i rzekła: "Ja ich Matka łaski, zejdę w sobotę po ich śmierci i jak ich spotkam w czyśćcu, uwolnię ich i zabiorę na Świętą Górę żywota wiecznego", udzielił przywileju uwolnienia w pierwszą sobotę po śmierci, przez orędownictwo, zasługi i modlitwy Matki Bożej, dusz tych zmarłych, którzy nosili pobożnie szkaplerz w zakonie, albo przynależeli do bractwa szkaplerznego, a przebywają w czyśćcu…

Prawo erygowania bractw szkaplerznych zastrzeżone było przełożonym generalnym Zakonu Karmelitańskiego. Papież Paweł V w bulli "Cum certas" z 30 X 1606 r. udzielił generałowi zakonu karmelitańskiego lub jego wikariuszowi przywileju zakładania Arcybractwa szkaplerznego zarówno w karmelitańskich, jak i nie karmelitańskich kościołach..

W drugą lub trzecią niedzielę miesiąca odbywało się zebranie konfraternii z nabożeństwem i szkaplerzną procesją. W każdą sobotę członkowie bractwa mieli brać udział we Mszy św. wotywnej ku czci Matki Bożej Szkaplerznej.

Celem bractwa szkaplerznego jest rozszerzanie kultu Matki Bożej Szkaplerznej poprzez własne nabożeństwa i ćwiczenia duchowne, a szczególnie przez naśladowanie Jej cnót i dzieła miłości. Każdy kto przyjmuje szkaplerz św. należy do rodziny Maryi. Papież Pius XII napisał, że " Wszyscy karmelici, bądź po klasztorach pierwszego i drugiego Zakonu, bądź w Trzecim Zakonie regularnym i świeckim, bądź w bractwie, połączeni szczególnym węzłem miłości, należą do tej samej rodziny błogosławionej Matki.

Rozwój Bractw Szkaplerznych w Polsce

Do Polski Bractwo Szkaplerza Św. przybyło wraz z pierwszymi fundacjami klasztorów karmelitańskich: Kraków (1397), Poznań (1400), Bydgoszcz (ok. 1400), Jasło (1438), Gdańsk (1462). O. Marcin Charzewicz prowincjał karmelitów w Polsce w dokumencie z 1669 r. utrzymuje, że Bractwo Szkaplerza św. w Krakowie, zgodnie z konstytucją Klemensa VIII zostało formalnie odnowione i potwierdzone przez prowincjała Wawrzyńca Drużynę w 1608 r. Wynika z tego, iż istniało w XVI wieku. Tadeusz Trajdos uważa, że początki bractwa sięgają Jagiellonów. Na potwierdzenie przytacza dokument generała zakonu z 1411 r., mocą którego przyjmuje rajców miasta i pisarza Szymona do bractwa i udziału we wszystkich dobrach duchowych klasztoru w życiu i po śmierci.

Bractwo Szkaplerzne u OO. Karmelitów w Krakowie na Piasku było najstarszym bractwem tego typu na ziemiach polskich. Należało do najliczniejszych i najbardziej dynamicznych bractw w Krakowie. Należeli do niego również wierni przyjmowani do szkaplerza w dwóch klasztorach karmelitów bosych w Krakowie.

W rozwoju nabożeństwa szkaplerznego w Polsce położyli wielkie zasługi Karmelici Bosi. Pierwsi karmelici bosi już 1605 r. przyjęli do Szkaplerza św. dwór króla Zygmunta III, ks. bpa Bernarda Maciejowskiego i bpa Macieja Pstrokońskiego. W Archiwum Generalnym Karmelitów Bosych w Rzymie pod sygn. 304d znajduje się katalog Bractwa Szkaplerznego pierwszego klasztoru karmelitów bosych w Krakowie pod wezw. Niepokalanego Poczęcia NMP z lat 1606 - 1612. W tym okresie zostało przyjętych do Bractwa Szkaplerza św. 785 członków. Wśród nich na osobnej karcie wyszczególniono 8 zakonników z różnych klasztorów, 26 mniszek z klasztoru św. Andrzeja SS. Klarysek w Krakowie, z ksienią Anną Rogowską na czele, 14 mniszek klasztoru św. Agnieszki w Krakowie, 29 sióstr z różnych klasztorów. Spośród duchowieństwa katalog wymienia trzech kanoników: Jana Zerzyńskiego, Jana Foxiuszą Jakuba Ostrowskiego i dwóch doktorów teologii – ks. Sebastiana Nuceryna i ks. Sebastiana Opatowiusza. Pod rubryką nobiles umieszczono 16 magnatów. Wśród nich: Krystyna i Andrzej Sapiehą wojew. połocki, Jakub Bobola z żoną Ewą – podczaszy sandomierski, Jan Zebrzydowski z żoną Barbarą - starosta Lanckoroński, Mikołaj Zebrzydowski z córką Gryzeldą – wojewoda krakowski, Barbara i Piotr Tarnowscy – kasztelanowie, Katarzyna i Jan Potoccy – podstarostowie kazimierscy, Stanisław Branicki - starosta chęciński, Anna Czarnkowska – wojewodzina łęczycka, Agnieszka Tarłowa - wojewodzina lubelską Katarzyna Siemaszkowa – małżonka wojewody trockiego, Agnieszka z Tęczyńskich Firlejowa -wojewodzina krakowska i późniejsza fundatorka pustelniczego klasztoru karmelitów bosych w Czernej.

W 28 klasztorach prowincji polskiej Ducha Świętego i św. Kazimierza na Litwie istniały dynamiczne bractwa szkaplerzne z wymienionymi strukturami organizacyjnymi aż do kasaty klasztorów przez zaborców po upadku Rzeczypospolitej. Wiele bractw szkaplerznych miało swoje dobra ziemskie i sumy funduszowe zabezpieczone na dobrach ziemskich, z których czerpały dochody (czynsze) na potrzeby brackie.

Centralnym sanktuarium Kultu Matki Bożej Szkaplerznej w XVIII wieku był klasztor w Berdyczowie. Przybywały do niego pielgrzymki z całej Ukrainy, Podola i Wołynia. Uroczyście obchodzono corocznie nowennę przed uroczystością Matki Bożej Szkaplerznej i oktawę po uroczystości centralnej. Codziennie śpiewane były godzinki i litania do NMP przez klasztorną kapelę oraz msza św. wotywna o NMP. Codziennie zakonnicy w białych płaszczach przed zasłonięciem łaskami słynącego obrazu śpiewali wzruszającą antyfonę "Sub Tuum Praesidium".

Bractwo Szkaplerzne połączone z Bractwem św. Józefa zobowiązane było corocznie do zamówienia 17 mszy św. śpiewanych, 46 czytanych, 3 anniwersarzy oraz do śpiewania passji w Wielkim Poście.

Karmelici Bosi nie tylko przy swoich klasztorach prowadzili Bractwa Szkaplerzne ale zakładali je również przy kościołach parafialnych. Przeprowadzona w 1950 r. przez O. Waleriana od św. Teresy Ryszkę OCD ankieta szkaplerzna na terenie całej Polski w obecnych granicach, ujawniła istnienie 140 bractw szkaplerznych, erygowanych przeważnie w XVII i XVIII wieku. Istnieje bardzo obszerna dokumentacja ikonograficzna szkaplerza karmelitańskiego. Zachowało się dużo obrazów kultowych z wizją Matki Bożej szkaplerznej św. Szymona Stocką znaczna liczba obrazów Matki Bożej Szkaplerznej, feretronów, chorągwi, przedstawień czyśćca , medali i medalików.

To świadczy o ogromnej popularności nabożeństwa szkaplerznego.

Całe to wielkie dziedzictwo duchowe uległo zagładzie z chwilą kasaty klasztorów przez zaborców, którzy zabronili również działalności bractw kościelnych.

Stopniowe odrodzenie nabożeństwa szkaplerznego rozpoczyna się od reformy klasztoru w Czernej w 1880 r. Od roku 1888 mamy już zachowaną (grubą) księgę szkaplerza świętego klasztoru w Czernej. O. Serapion od św. Andrzeja Corsini, prowincjał austro-węgierski, w czasie wizytacji klasztoru w Czernej, polecił zakonnikom wznowić nabożeństwo szkaplerzne. Zgodnie z tym poleceniem odnowiono ołtarz Matki Bożej Szkaplerznej i w ostatnią niedzielę maja 27 V 1888 r. zostało wprowadzone comiesięczne nabożeństwo szkaplerzne do Matki Bożej, z wystawieniem Najśw. Sakramentu, śpiewaną Litanią loretańską, kazaniem i profesją ze statuą Madonny Szkaplerznej. Dokonał tego o. Franciszek Drecher, ówczesny przeor klasztoru . Nabożeństwo to przetrwało do naszych czasów. Do dynamicznego rozwoju nabożeństwa szkaplerznego przyczynił się o. Rafał Kalinowski, odnowiciel polskiej prowincji, wieloletni przełożony klasztoru w Czernej i w Wadowicach. Wielkie zasługi w odnowieniu bractwa szkaplerznego i św. Józefa położył o. Jan Chrzciciel Bouchaud, długoletni mistrz nowicjatu w Czernej. Jest on autorem wartościowych podręczników do ćwiczeń duchowych: "Zakon i Bractwo Matki Bożej Szkaplerznej, Kraków 1903 i "Dzieci Matki Bożej Szkaplerznej czyli ćwiczenia duchowe dla członków Bractwa Szkaplerza świętego, Kraków 1910. Gorliwość zakonników ściągała tłumy ludzi do Czernej na nabożeństwa i do spowiedzi z całej okolicy a szczególnie ze Śląska. III Zakon Karmelitański wybitnie przyczynił się do rozwoju kultu Matki Bożej Szkaplerznej w Czernej i popularyzacji nabożeństwa szkaplerznego na całym Śląsku. Czerna stała się centralnym sanktuarium Kultu Matki Bożej szkaplerznej w Polsce od chwili koronacji papieskimi koronami łaskami słynącego obrazu 17 lipca 1988 r. Co roku przybywa do tego sanktuarium ok. 500 zorganizowanych pielgrzymek. Liczba przyjętych do Szkaplerza wynosi ok. kilkaset tysięcy osób.

Od chwili wskrzeszenia prowincji Ducha Świętego w 1920 r. we wszystkich klasztorach wznowiono nabożeństwa szkaplerzne i Bractwa szkaplerzne.

Obecnie struktura ogólnopolska obejmuje dwie prowincje. W prowincji krakowskiej istnieje formalnie od 1998 r. i ma swoją siedzibę w Czernej, w osobie prowincjalnego moderatora Bractwa Szkaplerznego O. Włodzimierza Tochmańskiego OCD i jego Sekretariatu. W prowincji warszawskiej moderatorem Bractwa Szkaplerznego jest o. Bertold Dąbkowski OCD.

W Polsce mamy ok. 170 wspólnot szkaplerznych, z tego 35 bractw szkaplerznych erygowanych i ponad 40 wspólnot Rodziny Szkaplerznej w samej krakowskiej prowincji. 

adres portalu szkaplerznego: www.szkaplerz.pl, gdzie są szczegółowe informacje, statut, biuletyn, mapa bractw, spotkania, itp

Kult Matki Bożej Szkaplerznej jest wielkim dziedzictwem charyzmatu karmelitańskiego i wyzwaniem do przekazywania dzisiejszemu człowiekowi w sposób odpowiedni do dzisiejszej mentalności jego wartości ideowych.